Het klooster nabij de voormalige onderduikershut in Lage Vuursche is tegenwoordig een verzorgingshuis. Aan het uiterlijk is sinds WO2 weinig verandert,
Miep Oranje, de foto is afkomstig van de omslag op het boek over haar leven.
Miep Oranje, een 20-jarige studente sociale geografie uit Soest, groeit in 1943 uit tot vertrouwensvrouw van de Duitse bezetter en daarmee tot ´een koerierster des doods´. Haar verraad, onder bedreiging begaan, kost bijna veertig verzetsstrijders het leven. In de zomer van ’44 vertrekt Miep naar Duitsland, sindsdien is niets meer van haar vernomen.
In 2023 publiceerde journalist Richard Hoving haar levensverhaal*.
Het ouderlijk huis van Miep Oranje, Braamstraat 110 in Soest.
De gereformeerde Miep stapt onbezonnen in het verzet, ze gaat aan de slag als koerierster. Vanuit het ouderlijk huis in Soest fietst ze vaak naar Het Duikje, een onderduikershut in het bos in Lage Vuursche. Behalve illegale krantjes en wapens brengt ze er geallieerde piloten naartoe. Eind mei ’43 arriveerden daar een paar ‘dambusters’, piloten die betrokken waren bij de vernietiging van de dammen in het Ruhrgebied.
Euterpestraat
De boshut staat vlakbij het klooster van de Zusters van Onze Lieve Vrouwe van Amersfoort. Die congregatie verzorgt onderduikers in de omgeving, niet die in Het Duikje. Dat is waarom de Duitsers eind december ’43 een inval doen in het klooster. De onderduikers in Het Duikje maken dat ze wegkomen. Miep weet van niets. Argeloos fietst ze vanuit Soest het drama binnen. Haar fietstas bevat illegale lectuur en papieren voor de Raad van Verzet. Ze wordt gearresteerd door de Feldgendarmerie en komt terecht in een cel van de Sicherheitspolizei/Sicherheitsdienst in de Euterpestraat in Amsterdam, thans de Gerrit van der Veenstraat.
Na urenlange verhoren slaat ze door. Ze vertelt dat erbij Het Duikje waardevol materiaal ligt. De daar gevonden documenten leggen ‘niet alleen de werkwijze en samenstelling van de Raad van Verzet in Gooi en Eemland bloot, maar (…) ook de vertakkingen naar andere verzetsgroepen en personen’, schrijft Hoving.
Knokploeg
In deze woning, gebouwd in 1933, aan de Van Lenneplaan in Soest woonde in de oorlog de weduwe Beekman. Hier vergaderde de KP-Soest en zaten onderduikers. Bij de inval van de Duitsers in ’44 was de weduwe niet aanwezig.
11 februari ’44 staat de SD voor de deur van de Van Lenneplaan 70 in Soest. Daar vergadert de Knokploeg Soest en zitten onderduikers. Allen worden gearresteerd. Verzetsstrijder Dick Uiting, die daags erna langskomt, schiet in de keuken een van de SD’ers dood en verwondt een ander dusdanig zodat ook die snel overlijdt. Uiting ontkomt.
Door Mieps verraad rolt de SD meerdere onderduikadressen in Soest op. Ook verzetsstrijder Arend Quelle, de broer van haar vriendin, valt ten prooi aan de SD. Hij sterft in ´45 in KZ-Neuengamme.
Verloren
Vast staat dat Miep zwaar onder druk stond van haar ondervrager, de sadistische SD’er Herbert Oelschlägel. Viel je in zijn handen, dan was je onherroepelijk verloren, oordeelde het verzet. Hij beschikte over een omvangrijk netwerk van pro-Duitse verraders.
Graf van Nico Boven, leider van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers in Gelderland/Overijssel, in Oosterbeek, hij stierf in KZ Neuengamme.
In juli ‘44 infiltreert V-Frau Miep in de Landelijke Organisatie (LO) voor Hulp aan Onderduikers. Dit heeft verrijkende gevolgen. Tal van verzetsstrijders worden opgepakt. Ook Heleen Kuipers-Rietberg (tante Riek) uit Winterswijk, oprichtster van de LO. Haar naam staat op een document dat de verzetsstrijder Evert (Nico) Boven bij zijn arrestatie bij zich draagt. Hij is de leider van de LO in Gelderland en Overijssel. Boven sterft in november ’44 in een concentratiekamp. Kuipers-Rietberg sterft eind december ’44 in KZ-Ravensbruck.
Nacht und Nebel
In de zomer van ´44 vertrekt Miep spoorslags naar Duitsland. Oelschlägel wist dat ze hier niet veilig was voor het verzet. Ze treedt op papier in dienst van het Duitse Rode Kruis, alleen bij oproep moet ze verschijnen. In die hectische tijd is dat vreemd. Van Oelschlägel is bekend dat hij mensen vaak op transport stuurde met de geheime aantekening N.N. (Nacht und Nebel), dat betekende ‘voorgoed laten verdwijnen’. Of dat bij Miep ook zo gegaan is weten we niet. In een gevangenkamp in Hessen duikt haar naam voor het laatst op. Wat overblijft zijn wilde geruchten en veronderstellingen. Ze zou vertrokken zijn met een geallieerde officier naar Kenia/Tanzania. Nee, naar de VS, misschien Canada. Of woont ze toch in Duitsland? Oelschlägel haalt het eind van de oorlog niet, hij is in oktober ’44 door het verzet geliquideerd.
Na de oorlog ligt er een dik strafdossier klaar voor Miep Oranje. Nee, er volgt geen veroordeling bij verstek. Zou ze misschien samenwerken met de AIVD? Daar is geen enkel document over haar gevonden.
Is ze geëxecuteerd in een KZ en gecremeerd (het overkwam meerdere Nederlandse verzetsstrijdsters, o.a. de schrijfster Reina Prinsen Geerligs), of omgekomen bij een bombardement en daarna naamloos begraven?
In 1962 verklaarde de rechtbank haar officieel dood. Haar officiële sterfdatum: 9 augustus 1944. Goed mogelijk dat ze toen nog leefde.
Miep Oranje verdween spoorloos in de mist van de tijd. Met Anton van der Waals († 1950) geldt ze als een van de grootste Nederlandse verraders uit de Tweede Wereldoorlog.
*Miep Oranje, zoektocht naar de koerierster des doods, een uitgave van Prometheus Amsterdam.