REDCOM

De Schreeuw, een kunstwerk van Jeroen Henneman in het Oosterpark in Amsterdam, herdenkt de vermoorde Theo van Gogh, o.a. regisseur en programmamaker. Het binnenste silhouet is het profiel van Van Gogh met gesloten mond, het buitenste is Theo die schreeuwt.

Soms komt de dood uit onverwachte hoek. Dat gold zeker voor regisseur-programmamaker Theo van Gogh die op 2 november 2004 werd ´afgeslacht´, zoals De Telegraaf schreef, door een moslim in de Linnaeusstraat in Amsterdam. De dader, Mohammed Bouyeri, maakte hiermee echter geen einde aan het vrije woord.

Pythagorasstraat 133, de woning van Theo van Gogh waaruit hij op 2 november 2004 naar het stadscentrum fietste.

Theo van Gogh ´voelde zich steeds onveiliger´, vertelde hij in 2002 in een interview met Cascade, de moslimomroep. Ondanks zijn felle kritiek op de islam bestond er, meende hij,  geen kogel met zijn naam erop. Hoewel hij wel vaak bedreigd werd. Die waarschuwingen benaderde hij met ironie. ‘Waarschuwingen genoeg, maar ik heb nooit kogels in de bus gehad, wat dat betreft sta ik laag in de rangorde.’

Fan van Fortuyn

Als groot fan van Pim Fortuyn nam hij fel stelling tegen de islam. Hij vond dat hij dat mocht. Vanwege het vrije woord voerde hij ‘een koude oorlog tegen de islam´. Daarin verleende hij volop steun aan PvdA-parlementariër (in 2002 overgestapt naar de VVD) Ayaan Hirsi Ali, die zei: ‘Mohammed is, gemeten naar onze westerse maatstaven, een perverse man.’

‘Vijfde colonne’

Van Gogh plaatste scherpe kanttekeningen bij de multiculturele samenleving. ‘Er was een tijd dat de islam voorliep op het christendom, maar het denken van de islam is opgehouden rond 1500 – 1600, toen ging de handrem erop en vonden allerlei moderne ontwikkelingen geen toegang meer. De islam is een achterlijke cultuur, evenals het christendom. Het christendom mag je belachelijk maken, de islam niet, daar zijn we bang voor. Waarom? De islam beknot de vrije meningsuiting. Het is een vijfde colonne die ons haat en uiteindelijk zal belagen. Er is geen hoop meer.’

Kromzwaard

Op de stoep langs het fietspad bij de avondwinkel, recht tegenover het huidige hotel The Manor – toen Stadsdeelkantoor – werd Theo van Gogh vermoord.

Kunstenaar Marlene Dumas, Mohammed B., de moordenaar van Theo van Gogh.

Op dinsdagochtend 2 november 2004 fietste hij van zijn huis over de Linnaeusstraat. Honderd meter na het spoorwegviaduct fietste er rond half negen ineens een bebaarde man in een beige regenjas naast hem. Hij kreeg een duw, er klonk een knal. Theo viel van zijn fiets. Drie knallen. Hij rende de straat over. Weer knallen. Theo zakte op de stoep in elkaar, ‘genade’, murmelend. De moslim schoot zeven of acht keer. Gaf hem een paar trappen. Haalde een kromzwaard vanonder zijn jas tevoorschijn waarmee hij Theo’s keel doorsneed, zoals gebeurt bij schapen. Daarna priemde hij met een fileermes een dreigbrief aan Ayaan Hirsi Ali op Theo’s buik. Bouyeri vluchtte. Hij werd na een schotenwisseling op de Mauritskade gearresteerd. Zijn wens te sterven als martelaar ging daarmee niet in vervulling.

De spraakmakende moord werd als een ernstige bedreiging van de vrijheid van meningsuiting gezien. Mohammed Bouyeri slijt zijn leven in de strafgevangenis in Vught. Spijt van zijn daad heeft hij niet. ‘Van Gogh was een vijand van de islam, hij moest sterven. De dader noemt de democratie in strijd met de wetten van God.

Een Romeinse arendhelm, gevonden bij het Fort bij Vechten..

Romeinse waterton met de ketting er nog aan.

Wie over de A12 bij Bunnik rijdt passeert het Fort bij Vechten, een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Lang, lang geleden splitste de Vecht zich hier af van de Rijn. Waar eind negentiende eeuw de fortificatie verrees lag aan het begin van onze jaartelling tot 300 n.Chr het Romeinse fort Fectio, de grootste Romeinse versterking langs de limes, de Romeinse grens in de Lage Landen.

Ruim driehonderd jaar was Fectio bewoond door ruitervolk. Bij de verbreding van de A12 eind jaren zeventig zochten hier mensen met een metaaldetector. Zij waren niet de enigen die hier vondsten naar boven haalden, dat gebeurde voor het eerst in de negentiende eeuw.

Romeinse wijnlepel.

Gouden ring, gevonden in Fort Fectio.

Fort Fectio was een schatkamer van Romeinse gebruiksvoorwerpen. Bij het begin van de bouw van het Waterliniefort in 1867 kwamen de eerste vondsten naar boven. Tussen 1914 en 1939 deden archeologen hier onderzoek. Uit gedempte waterputten kwamen talrijke overblijfselen uit de Romeinse tijd, zoals een paardenhoofdstel, een ring met zegelsteen en tonnetje voor het ophalen van water, de ketting er nog aan. Op heel het terrein werd gestempeld aardewerk gevonden,

Afvaldump

In 1977 werd de oude oever van de Vecht, die naast het Romeinse fort lag, afgegraven. Het bleek een afvaldump te zijn waaruit veel vondsten tevoorschijn kwamen. Detectoramateurs, onder meer de broers Ben en Wil Elberse, haalden veel leren schoenen naar boven. Zo ontstond de grootste schoenenverzameling uit de Romeinse tijd.

Dit gezichtsmasker is een unieke vondst.

Ook deze ruiterhelm is uniek.

Het aantal artefacten uit Fectio is enorm: altaren gewijd aan Romeinse goden, flessen, inktpotten, mantelspelden, munten en parfumflesjes. Het merendeel ging naar het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden. Daar liggen ook topstukken uit Fectio, zoals de helmen die amateurzoeker Wil Kuijpers er vond met zijn metaaldetector. Behalve een messing gezichtsmasker – 150 tot 300 n.Chr – bracht hij ook messen, kookpotten en speerpunten omhoog. Amateurarcheoloog Pim Wttewaal vond er schrijfplankjes, sommige nog met een tekst erop, waardoor ze uniek zijn.

Monument

Plattegrond van het Fort bij Vechten.

Archeologen brachten de omtrek en bebouwing van het Romeinse Fectio in kaart. De omvang bedroeg 50 hectaren, vergelijkbaar met zo’n 74 voetbalvelden. Het is een archeologisch monument. Achter het fort staat een nagebouwde Romeinse wachttoren. Langs de plek van de Romeinse nederzetting – de zichtbare locatie ligt achter het Waterliniefort en is afgebakend met een stenen omwalling – raast het verkeer over de A12, het verkeer op de A27 komt er onzichtbaar langs.

De trein is altijd prijzig geweest. Begin jaren tachtig van de vorige eeuw kostte een retour Arnhem – Amsterdam 18,25 gulden, nu is dat – volledig tarief tweede klasse – 39,20 euro. Ben je in het bezit van een voordeelkaart dan krijg je veertig procent korting en reis je heen en terug naar de hoofdstad voor euro 23,52.

Toegegeven, het is een behoorlijke prijsstijging. Maar ook in 1980 werd geklaagd over de hoge prijzen. Het gemiddelde jaarsalaris piekte toen niet hoger dan zo’n 16.000 euro – nu ligt dat op 35.116 euro en het is geen geheim dat het loon in de komende jaren verder zal stijgen. Daardoor gaan ook de prijzen omhoog. Niettemin mogen we blij zijn dat de voorgenomen prijsverhoging in 2025, zoals het er nu naar uitziet, de zes procent niet passeert.

Vertraging

Ik wijs erop dat prijs en kwaliteit bij NS in balans zijn. Ja, vertragingen komen voor maar die zijn lang niet zo erg als in Duitsland waar langdurige vertragingen normaal zijn. Kijken we naar de geboden service dan wint de huidige NS-dienstregeling het van die van veertig jaar geleden. In die tijd reden er twee intercity’s per uur van Nijmegen via Arnhem naar Amsterdam. Tegenwoordig zijn het er vier plus ieder uur twee treinen naar Schiphol Airport met in Utrecht een vrijwel directe overstap op de trein naar Amsterdam CS. Ook het materieel is puik. Dat is het altijd geweest. Van de Muizeneus in 1946 tot de modernste intercity, de Wesp.