REDCOM

Er zijn huizen waarin je het gevoel krijgt in een andere tijd te verkeren. Ik noem Huis Doorn waar sinds 1941 niks veranderd is. Was hij in dat jaar niet overleden dan zou de Duitse ex-keizer Wilhelm II daar maar zo terug kunnen keren. Ook in Haastrecht staat zo’n huis, een patriciërswoning uit de negentiende eeuw – zie foto boven – waarin een lang voorbije tijd gevangen zit tussen vier muren.

Woonkamer in het huis van Paulina Bisdom van Vliet.

Paulina Bisdom van Vliet.

Marmeren vloeren, fraaie plafondschilderingen, schitterende serviezen van Chinees porselein, mooie kasten, prachtig gedrapeerde gordijnen, hier zie je ze in overdaad. Over de dure handgeknoopte tapijten liepen bedienden. De bewoonster en eigenaresse van dit, door haar vader gebouwde, kapitale huis, was Paulina le Fèvre de Montigny – Bisdom van Vliet. Welgesteld als ze was bepaalde ze dat het huis na haar overlijden in dezelfde staat moest blijven als museum. En zo geschiedde.

Hal in het regentenhuis, sinds 1923 is er aan de inrichting niets veranderd.

Maatschappelijk van belang

De familie Bisdom van Vliet verwierf rijkdom door de verbouw en handel in hennep voor de touw- en zeildoekindustrie. Haar opa en vader waren hoogheemraad en burgemeester van Haastrecht, evenals haar echtgenoot Johan le Fèvre de Montigny.

Na het overlijden van haar man in 1881 nam Paulina – rijk en kinderloos – het heft in eigen hand. Daarmee drukte ze een belangrijk stempel op het maatschappelijk leven in Haastrecht. Liet een kerk voor de Nederlandse Protestantenbond bouwen, stichtte een meisjesschool en steunde de gymnastiekvereniging, de ijsclub en de muziekvereniging. Wie geld nodig had kon bij haar terecht. ‘Zo bekostigde Paulina de HBS-opleiding van Zwaantje Muurling, de dochter van de huisknecht’, aldus de museumgids.

Geheim

Het Tagebuch bevat haar geheim.

Op 8 september van dit jaar openbaarde de Stichting Bisdom van Vliet ‘het geheim’ van Paulina. Wat zit er in het pakje dat sinds 1923 achter slot en grendel lag? Een schat, een opzienbarende bekentenis? Een buitenechtelijk kind, een pot met goud, verborgen in de tuin? Niemand die het wist. Na honderd jaar ging de dikke envelop dan eindelijk open. Eruit kwam haar Tagebuch, geschreven in 1882, daarin vertelt ze openhartig over de  rouwverwerking van haar overleden man.

Ook ik ben anti het koningshuis. Niet eens zo zeer vanwege het geld, vooral vanwege de erfopvolging, die is volkomen achterhaald. Klink redelijk. Echter, de Grondwet schrijft anders voor en die verander je niet snel.

Eind achttiende eeuw lonkte Nederland naar Frankrijk, het kwam tot uiting in de kleding.

Het afschaffen van het koningshuis is eerder geprobeerd, in 1787. Op 28 juni van dat jaar rijdt Wilhelmina van Pruisen, de vrouw van erfstadhouder prins Willem V van Oranje-Nassau, over een smalle, bochtige dijk bij Schoonhoven. Ze is op weg naar Den Haag om de Staten van Holland te bidden haar voor de Patriotten gevluchte man weer aan de macht te helpen.

Het was een spannende tijd. De Fransgezinde Patriotten – burgers die streden voor democratie en tegen autocratie –hadden in Utrecht en enkele andere grote steden de stadsbesturen al aan de kant gezet. Met hun weerbaarheidsafdelingen waren ze vastbesloten zich van de Orangisten te ontdoen. Hier en daar braken felle gevechten uit. Het scheelde niet veel of er was een burgeroorlog uitgebroken.

De bochtige dijk bij Bonrepas.

Wilhelmina gaat naar Haastrecht. In de buurtschap Bonrepas, niet in Goejanverwellesluis (het huidige Hekendorp), staat een vrijkorps klaar, het houdt haar aan. Twee dagen houden ze haar vast, dan keert ze onverrichterzake terug naar Nijmegen waar haar man op haar wacht.

Haar broer Frederik Willem II van Pruisen neemt het niet gemakkelijk op. Hij is razend over de aanhouding van zijn zus en stuurt een leger Pruisische soldaten naar de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden. Daarmee herstelt hij de rust in de steden en brengt ook Oranje weer aan de macht. Een jaar later liet hij in Berlijn de Brandenburger Tor bouwen,  een symbolische herinnering aan de strijd van het Pruisische leger.

Zo’n twee miljoen jaar geleden is Nederland grotendeels bedekt door water. In het zuidoosten ligt een uitgestrekt kustmoeras met dennen en sparren. In het diepe water zwommen monsterlijke creaturen, zoals megalodon (grote tand). Tanden van deze gigantische – 18 meter lange – haai zijn teruggevonden. In 2015 troffen onderzoekers bij Nijmegen zelfs een tand aan van een witte haai uit het mioceen, zo’n 8 miljoen jaar geleden.

Skelet van een potvis in het Oertijdmuseum, Boxtel.

Tand van een megalodon.

Op het Zeeuwse strand kun je prehistorische haaientanden vinden. Tanden zijn de enige overblijfselen van haaien, de rest vergaat snel, het kan niet fossiliseren. Behalve haaien zwom hier ook de enorme Basilosaurus, een verre voorloper van de walvis. Daarbij voegde zich de potvis, aanvankelijk een wolfachtig dier met hoeven. Het potvisskelet op de foto is ruim 50 miljoen jaar oud en 15 meter lang. In 1995 spoelde het aan op het strand van Scheveningen. Het is niet gefossiliseerd omdat het niet in de grond lag. In het water leefden ook ammonieten, grote inktvissen, die zaten in een schelp en konden heel diep duiken.

Mosasaurus

In het kustmoeras in zuidoost Nederland zwom de enorme maashagedis, de mosasaurus. In 1766 werd vlakbij Maastricht het skelet van deze prehistorische hagedis gevonden, het stamt uit de late krijtperiode – zo’n 70 miljoen jaar geleden.

Tand van de grootste vleesetende dino de Torvosaurus gurneyi., gevonden in Portugal.

In die tijd bestonden de dinosaurussen niet meer. Waren er ooit dino’s in Nederland? Moeilijk te zeggen, er zijn tot nu geen restanten van gevonden, maar dat betekent niet dat ze er niet waren. Resten van dinosaurussen zijn elders in Europa wel gevonden. Je zult griezelen bij de restanten van de grootste vleesetende dino, de 150 miljoen jaar oude Torvosaurus gurneyi uit Portugal. Hij woog vier tot vijf ton, had een schedel van 1.2 meter en messcherpe tanden van 10 cm lang.

Dino-embryo

Versteende dino-eieren.

Embryo in dino-ei.

Tijdens een CT-scan van een versteend dino-ei – circa 100 miljoen jaar oud – vonden ze in Den Bosch de resten van een embryo. Een prachtige vondst, al kunnen we er niet het DNA uithalen en, zoals in de film Jurassic Park gebeurt, een dino-kloon van maken. Dino’s zijn voorgoed verleden tijd. 65 Miljoen jaar geleden maakte een meteorietinslag er een eind aan.

In Nederland zijn wel botfragmenten van beren gevonden, zelfs van holenberen – die waren rechtopstaand 3.5 meter hoog en 1.500 kilo zwaar. In dit moerassig land zakte veel naar de diepte. Bij Nijmegen is ooit een grondboring verricht. Op een diepte van 440 meter vonden ze een 15 miljoen jaar oude parel, die zat verstopt tussen schelpenresten, koralen en zeedierresten uit het Mioceen.