REDCOM

De negatieve klank van het woord asociaal ontstond in de tijd dat de armenzorg de pan uit rees. Hoe kon je armengroepen de dure steun ontnemen? Door ze het stempel asociaal te geven. Alcoholisten en ongetrouwde moeders waren asociaal, ze hadden de armoede immers aan zichzelf te wijten.

Affiche van de eugeneticabeweging.

In de negentiende eeuw ontstond in Europa en de VS de eugeneticabeweging. Uitgangspunt van deze beweging was: meer kinderen voor mensen met goede eigenschappen, minder voor hen met slechte eigenschappen. Gedwongen sterilisatie bij een mentale beperking. De nationaalsocialisten in Duitsland maakten er dankbaar gebruik van. In nazi-Duitsland vierde de rassentheorie hoogtij. Groepen die niet voldeden aan het predicaat ras-Duitser moesten volledig verdwijnen.

Gesteriliseerd of vermoord

Daklozen en prostituees werden in Duitsland als eerste aangemerkt als asocialen. Daklozen waren oplichters die veel geld verdienden aan bedelen, aldus de nazi’s. Het was een leugen dat ze dakloos waren, zeiden de nazi’s, ze hadden gewoon een huis. Veel daklozen en prostituees kwamen terecht in arbeidshuizen en kampen. Eerst werden ze werkschuw tuig genoemd, daarna zwakzinnig, vervolgens werden ze gesteriliseerd of vermoord. Alleen waardevolle Duitsers telden. Zij kregen alle mogelijkheden om – liefst zoveel mogelijk – kinderen te krijgen.

Pas op 13 februari 2020 verscheen er een wetenschappelijk rapport over de asocialen tijdens nazi-tijd. De Bondsdag voegde ze officieel toe aan de reeks van vervolgde groepen in Hitler-Duitsland. Alleen de Alternative für Deutschland (AfD) stemde tegen.

Nu staat het water bij Ouwerkerk stil, maar zeventig jaar geleden overspoelde de Oosterschelde dit gebied.

Nu staat het water bij Ouwerkerk op Tholen doodstil. Maar in 1953, zeventig jaar geleden, bulderde er op zaterdag 31 januari en zondag 1 februari een noordwester over Nederland die gepaard ging met vloed en springtij. Het zeewater steeg tot 4.55 meter boven NAP. Het water brak door de dijken, ook bij Ouwerkerk waar het eenennegentig bewoners meetrok in de dood.

Het Nationaal Kennis- en Herinneringscentrum Watersnood 1953 in Ouwerkerk is gevestigd in een caisson waarmee in 1953 het gat in de dijk gedicht werd.

West-Brabant, Holland en Zeeland vielen ten prooi aan deze perfecte storm. Zaterdag voorspelde de weerdienst: ‘Gevaarlijk hoog water voor Rotterdam, Willemstad en Bergen op Zoom.’ Om 23 uur herhaalde de dienst deze waarschuwing. Amper vijf uur later voltrok zich de ramp die aan 1.836 mensen het leven kostte

Hoe hulpeloos waren we in die tijd? Telefooncentrales vielen ‘s nachts stil. Radio-uitzendingen stopten om 24 uur. Vlak voor radio-sluiting lepelde de nieuwslezer naderend onheil op. Nu zouden radio, tv en vooral de sociale media er bol van staan. Toen stapten de mensen in bed en gingen rustig slapen. Het stormde wel vaker, dachten ze, en dit was niet de zwaarste.

Zwakke dijken

De windmeter stond op tien en de krachtigste windstoot was 144 kilometer per uur, inderdaad het was niet de zwaarste storm, maar vloed en springtij stuwden het water ver landinwaarts. Vooral Zeeland verkeerde in een gevaarlijke situatie, want de Grevelingen en Oosterschelde waren destijds open zeearmen. Urenlang beukte het rijzende water tegen de zwakke dijken, die ook laag waren. Al ver voor de Tweede Wereldoorlog was daarvoor  gewaarschuwd maar ook daarna was er niets aan gedaan, want toen draaide alles om de wederopbouw.

Ook in Stavenisse kolkte het water door de straten, het maakte geen onderscheid tussen oud en jong.

1 februari, vier uur ‘s ochtends, in Zeeland, Noord-, Zuid-Holland en West-Brabant braken de dijken door. Op vijfhonderd plaatsen ontstonden dijkgaten. Een vloedgolf stroomde over het land. In Nieuwerkerk op Tholen dachten ze dat het zo’n vaart niet zou lopen. De Duitsers hadden Tholen in 1944 geïnundeerd, toen stond het water een halve meter hoog. Nu joeg het zilte door de straten en bereikte de daken van de huizen. Zondagmiddag deed een tweede vloedgolf tientallen huizen in elkaar zakken. Na de ramp betreurde het dorp 288 doden. In Oude-Tonge stond het water twee à drie meter hoog. Het werd het zwaarst getroffen: ruim 300 doden. In Stavenisse zorgde het zeemonster voor ruim 150 doden. Daar beschouwden ze de overstroming niet als een monster, maar als een straf van God.

Slachtoffers Waternoodramp in massagraf Stavenisse. Hier ligt ook de streng gereformeerde ouderling Leen Potappel waarover de mare gaat dat hij de ramp in de kerk voorspelde, maar dat is een mythe.

Grootste natuurramp van Nederland

Deze natuurramp was de grootste van de twintigste eeuw in Nederland. Sinds de Allerheiligenvloed (1570) hadden we niet zo’n ramp beleefd. De waternoodramp van 1916, toen de Zuiderzee tot aan Amersfoort reikte, was erg geweest, zeker, maar deze ramp overtrof alles. Tenminste honderdduizend mensen verloren huis en goed. 4.500 Woningen verwoest, ruim 180.000 stuks vee verdronk, tweehonderdduizend hectare grond vernield.

Voor de reddingsactie, die pas op maandag volop op gang kwam, tekende het leger dat zijn enige (!) helikopter inzette, samen met helikopters van de Belgische luchtvaartmaatschappij Sabena. Ook schepen van reddingmaatschappijen en vissers haalden veel mensen van daken en uit het water.

Maandenlang bleef het water staan. De dijkgaten werden gedicht met zandzakken en caissons, zoals in Ouwerkerk, waar het gat in de dijk in november ‘53 gedicht werd met caissons die gebruikt waren bij de invasie in Normandië. In zo’n caisson is het Nationaal Kennis- en Herinneringscentrum Watersnood 1953 gevestigd. Na de ramp begonnen de Deltawerken. Dit enorme werk, dat de zee uiteindelijk temde, omvat vier stormvloedkeringen, negen dammen en een spuisluis. De Deltawerken waren in 2010 klaar.

De plek van het massagraf van leden van de verzetsorganisate Marx-Lenin-Luxemburg-front bij Kamp Amersfoort..

Een nauwelijks zichtbare verzakking in het bos bij Kamp Amersfoort is de plek van een massagraf uit 1942. Je zou die nooit zien als er geen opvallend informatiebordje bij stond, Uit eerbied is de plek omkranst met gevochten takken. Hier werden acht verzetsmannen begraven, zeven werden aan de rand van de kuil gefusilleerd, de achtste pleegde zelfmoord in een cel in Amsterdam.

De bekendste verzetsman die hier het leven liet was de marxist Henk Sneevliet. In Amsterdam zijn een metrostation, een weg en een pad naar hem vernoemd. In China is de Rotterdammer Sneevliet de enige westerling die op een geldbiljet staat. Jaarlijks komen er Chinezen om hem te eren naar de plek waar tot 1945 het massagraf was. Hoe is dat zo gekomen? Wel Henk Sneevliet was in 1921 een van de oprichters van de Chinese Communistische Partij. In China staat hij nog steeds bekend onder zijn schuilnaam Maring (Mǎ-lin). Maring en de jonge Mao Zedong waren vrienden. De moeder van de Chinese schrijfster Lulu Wang, de historicus Li Yuzhen, schreef een biografie over Sneevliet.

Zonder dit informatiebord zou het massagraf onvindbaar zijn.

Crematorium Westerveld in Driehuis.

Bij de inval van nazi-Duitsland in 1940 werd Sneevliet onder het pseudoniem Baanbreker prompt verzetsstrijder. Hij was een van de oprichters van het Marx-Lenin-Luxemburg-front, de eerste verzetsorganisatie die een verzetskrant uitgaf. In maart 1942 werd hij samen met zeven kameraden opgepakt. Op 13 april ’42 werden ze op het terrein van Kamp Amersfoort gefusilleerd. De stoffelijke overschotten werden in november ’45 gecremeerd in crematorium Westerveld in Driehuis. Vlakbij staat een monument met daarin de as van de verzetshelden. Iedere jaar in april vindt er een herdenking plaats.