REDCOM

Een ‘moderne’ zuil tussen eeuwenoude Dorische zuilen.

De Spartaanse koning Leonidas heeft het orakel van Delphi bezocht dat hem zijn dood voorspelde bij Thermopylae. ”Kom terug met dit schild of erop”, zei de Pythia, de profetes, beneveld door ethyleengas dat uit een rotsspleet op de Parnassus stroomde.

Delphi, in de oudheid de navel van de wereld genoemd, was gewijd aan Apollo – de god van het licht. Zijn beeltenis is prachtig weergegeven op een hier gevonden bord uit 470 v. Chr. Ontelbaren, waaronder ook veel binnen- en buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders, reisden naar dit onherbergzaam oord aan de Golf van Korinthe om van het orakel – altijd een vrouw – hun toekomst te vernemen. Zouden ze die veldslag winnen? Hoe verliep de toestand van de staat? Konden ze die geliefde krijgen?

Gezeten op een driepotige kruk stootte de Pythia in trans een stroom van onsamenhangende klanken uit. De toehoorders dachten dat het de goden waren die tot hen spraken. Profeten ‘vertaalden’ de klanken waarna het ook dan niet altijd gemakkelijk was er iets zinnigs van te brouwen. Bezoekers kregen vaak een  uitspraak die voor meerdere uitleg vatbaar was.

Bestseller

Vrouwenhoofd, gevonden in Delphi, uit het midden van de 6e eeuw v. Chr.. De ogen waren levensecht, want gemaakt van glaspasta.

De voorspellingen begonnen hier al in de achtste eeuw voor Christus. Een schaap zou er een goddelijke ‘tik’ hebben gekregen waarna het dier begon te blaten en de herder de toekomst zag. Op een flank van de berg bouwden de eerste pelgrims de Tholos. Van de eerste tempel zijn alleen de resten te zien, maar hij heeft nog steeds een prachtig gedecoreerde fries.

Vanaf de zevende tot en met de vijfde eeuw voor Christus was het orakel een echte bestseller. Daarna leek het even fout te gaan door invallen en plunderingen van barbaren, maar bij de komst van de Romeinen leefde het orakel weer op. Tot 390 na Christus, toen was het voorbij met de voorspellingen. Keizer Theodosius I maakte een eind aan alles dat voorchristelijk was.

Opgravingen

De eerste opgravingen op de archeologische site werden uitgevoerd door de Duitse filoloog Hans Pomtow. Het echte werk begon na verplaatsing van het op de site gebouwde dorp Kastri. De bewoners gingen naar nieuwe huizen in het moderne Delphi. Op het blootgelegde heiligdom staan restanten van de tempel van Apollo, het schathuis van de Atheners en nog zoveel meer. Er komen hier diverse periodes bijeen: behalve de Archaïsche periode zijn dat de Klassieke periode, de Hellenistische en de Romeinse periode. Veel van de gevonden voorwerpen zijn tentoongesteld in het museum op de vindplaats. In bijgaand filmpje zie je gerestaureerde schatkamer van Delphi, een grijze zuilengalerij uit de Romeinse tijd, oude stenen met inscripties, de sfinx uit 560 v. Chr., Cleobis en Biton, de tweeling sporters uit Argos, het bord met een afbeelding van Apollo en het beroemde bronzen beeld van de wagenmenner uit de vijfde eeuw v. Chr, gevonden in 1860.

Oorlog is een smerig rafelig kleed dat de mensheid altijd met zich meesleept. Geen eeuw zonder oorlog. Veldslagen rijgen zich aaneen. Soms zijn ze totaal vergeten maar gebeurde ze niet lang geleden of maakten wij er deel vanuit dan blijven ze gegrift in het geheugen staan.

Wie herinnert zich de slag bij het Belgische Gembloers, eind januari 1578? Het Spaanse leger van Vlaanderen vocht er tegen het leger van ‘onze’ Staten-Generaal.

Met 25.000 soldaten bestormde het Staatse leger op 31 januari het goed getrainde Vlaamse leger: 7.000 man. Na anderhalf uur was de strijd beslist. Verslagen droop het Staatse leger af, 8.000 gesneuvelden en gewonden bleven achter. De Spanjaarden betreurden slechts vijfentwintig man.

Niets in Gembloers herinnert aan de slag. Alleen aan de Slag om Gembloers -14 en 15 mei 1940 – is daar een monument gewijd.

Thermopylae

De Spartaanse koning Leonidas.

Monument ter herinnering aan de Slag bij Thermopylae, 480 v.Chr..

Toch worden ook stokoude veldslagen niet altijd vergeten, zoals de Slag bij het Griekse Thermopylae uit 480 v.Chr..

Rijdend over de weg naar Thessaloniki kan ik me moeilijk voorstellen dat hier in die tijd de zee lag.

Rechts van de weg staat het monument dat herinnert aan de Spartaanse koning Leonidas die hier met vierduizend Grieken, daaronder driehonderd zwaar bewapende infanteristen uit Sparta, strijd leverde tegen de Perzen. Hij verloor hier zijn leger en zijn leven.

Toen was hier een bergpas, zo smal dat twee strijdwagens elkaar moeilijk konden passeren. Een formidabel strategisch punt dat de geharde Spartanen keihard verdedigden tegen de oprukkende Perzen. Na twee dagen van bloedvergieten stuurden die een groot leger van ‘onsterfelijken’ naar een andere, minder goed beschermde, bergpas. De Griekse nederlaag volgde snel maar het was geen keerpunt in de strijd, eerder een korte pauze. Later beten de Perzen alsnog in het stof.

Over deze veldslag werd in 1962 de film The 300 Spartans gemaakt: https://www.youtube.com/watch?v=R-6M5FukAoE&list=RDLV1VzL7Oph61k&index=5

RAF-embleem.

De meeste mensen hebben geen idee wat oorlog is. Een tomeloze ellende, dat is het. Een patroon van angst, dood en verderf. Honderdduizenden burgers en soldaten in de ellende. Tijdens operatie Market Garden, nu 78 jaar geleden, stortten er ruim tachtig transportvliegtuigen neer en gingen ruim zeshonderd gliders verloren. Een droevig verlies van veelal jonge levens.

Tijdens de Slag om Arnhem – 17 tot 25 september 1944 – ontbrak het de bemanningen in de vliegtuigen aan communicatie met de grondtroepen. Bovendien werden ze voortdurend belaagd door Duits luchtafweergeschut en Duitse jachtvliegers. Alleen al tijdens de oversteek van Groot-Brittannie naar de dropping zones gingen er ruim veertig Stirlings en Dakota’s down.

Doorwerth

Neerstortplek Stirling in Doorwerth.

Tijdens de strijd stortten er in Doorwerth drie Stirlings neer. Op 20 september rond half twee wierp een dispatcher containers uit een brandend toestel dat snel hoogte verloor boven het huidige Cardanusbos. Het toestel scheerde laag over de Van der Molenallee en stortte neer in het bos recht tegenover de – toen nog niet bestaande – W.A. Scholtenlaan. Alle negen bemanningsleden verloren het leven. Ze kregen een graf naast het wrak en na de oorlog op de Airborne- begraafplaats in Oosterbeek.

De bemanning van de Stirling is begraven op het Airborne-kerkhof in Oosterbeek.

In de jaren zestig vonden jongens in het Cardanusbos een verroeste container van de para’s, samen met een Duitse pantservuist. Aan de overzijde, daar waar het bos overgaat in een grasveld, was het massagraf nog steeds zichtbaar in de vorm van een ondiepe kuil, die op het eerste gezicht leek op een loopgraaf. Daar waar het vliegtuig neerstortte vonden ‘schatzoekers’ een hoogtemeter en een deel van een Browning-machinegeweer. Zelfs nu vind je er nog steeds brokjes aluminium van de verpulverde Stirling.

Verder is daar niets meer dat herinnert aan de crash. Hetzelfde geldt voor de Stirling die op 20 september rond half drie neerstortte bij het – inmiddels verdwenen – zwembad De Branding. Zeven van de acht bemanningsleden verloren het leven. Eén van hen raakte gewond, hij werd gevangen genomen en overleefde de oorlog.

Rehoboth

Gedenknaald bij de Rehoboth-school in Doorwerth.

Achter de basisschool Rehoboth in Doorwerth markeert een gedenkpaal alle air crashes tijdens de Slag om Arnhem. Die crashes beëindigde het jonge leven van 229 bemanningsleden uit vijf geallieerde landen: het VK, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika.

Het herinneringsmonument memoreert ook de crash die hier plaatsvond. Op 21 september ’44 rond tien voor één in de middag stortte waar nu de school staat een Stirling neer. Van de acht man sterke crew sneuvelden er zeven. Eén van hen, een air despatchers, die containers uit het toestel wierp, ging naar een krijgsgevangenkamp.