REDCOM

Verzetsstrijder Nico Boven is en blijft een held. In de oorlog was hij er medeverantwoordelijk voor dat ruim driehonderdduizend mensen een geschikt onderduikadres vonden.

Tijdens de bezetting was Nico de Lange zijn schuilnaam, zijn echte naam was Evert van

Evert – Nico – (van) Boven.

Graf van Nico Boven in Oosterbeek.

Boven. Op zijn graf in Oosterbeek is zijn achternaam aangevuld met zijn schuilnaam.

In 1944 bevrijdde Boven Frits Slomp uit De Koepelgevangenis in Arnhem. Slomp was tot voor kort de leider van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO) geweest.

Via zijn broer, Christiaan Frederik, kwam Nico terecht in de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers. De LO. was opgericht door dominee Frits Slomp, alias Frits de Zwerver, uit Heemse bij Hardenberg. Nico Boven stond aan het hoofd van de Gelderse afdeling van de LO. Het hoofdkwartier was gevestigd in het – niet meer bestaande – pension ’t Hemeldal aan de Oranjelaan 6 in Oosterbeek.

Dominee Slomp opereerde secuur, maar kon – en dan vooral in zijn preken – soms roekeloos tekeer gaan tegen de moffen. Het kostte hem uiteindelijk zijn leiderschap. Kort daarna – op 1 mei 1944 – arresteerde de marechaussee hem in Ruurlo. Ze dachten eerst dat hij een Jood was. De ontspoorde Nederlanders overhandigden hem aan de Sicherheitsdienst (SD) in Arnhem.

De Duitsers hadden er aanvankelijk geen benul van dat ze een heel grote vis te pakken hadden. Maar het verzet vreesde het ergste, het onbegrip over de vangst kon niet lang duren, dachten ze, en waren als de dood dat hij straks op de pijnbank van de SD namen zou gaan prijsgeven.

Op 11 mei zou hij worden overgebracht naar het Oranje Hotel in Scheveningen, zo ver

Koepelgevangenis Arnhem anno 2020.

kwam het niet. Die dag bevrijdde een Knokploeg de Zwerver samen met nog een verzetsman. Via ’t Hemeldal ging hij naar de psychiatrische kliniek in Wolfheze. Vandaar bivakkeerde hij een tijdje in een mausoleum op de begraafplaats in Wageningen waarna hij onderdak kreeg bij een bejaard echtpaar. In de Hongerwinter keerde hij terug, eerst naar Drenthe en rond de bevrijding naar Overijssel. Hij stierf in 1978.

Neuengamme

Voor Nico de Lange zag het er evenwel heel anders uit. Als represaille grepen de Duitsers zijn oom, die eigenaar was van ’t Hemeldal. Nico zette alles in werking om zijn oom te bevrijden. Op 11 juni 1944 volgde er een overval op het huis van bewaring in Arnhem, daarbij kwamen zijn oom, Eef Zwarts, en ruim vijftig andere verzetsmensen vrij. Nico dook onder op een boerderij in Heelsum, daar werd hij gearresteerd.

Via concentratiekamp Vught ging Nico naar het kleine werkkamp Husum-Schewing, een van de vele satellieten van het Konzentrationslager Neuengamme bij Hamburg. In het hoge noorden van Duitsland stond hij dagelijks tot aan zijn middel in het ijskoude water en groef – volkomen nutteloos – tankwallen. Op 4 november 1944 stierf hij aan de gevolgen van dit slopende werk. Hij werd niet ouder dan 24 jaar.

Ruim tien jaar na de oorlog – 9 mei 1955 – kreeg hij een eervolle herbegrafenis op de Algemene Begraafplaats in Oosterbeek. De gemeente Renkum gaf de Parallelweg langs het spoor Arnhem-Utrecht de naam Nico Bovenweg. Jaarlijks gaat de Airborne wandeltocht over deze weg, al zal het merendeel van de wandelaars er geen moment bij stilstaan wie toch die Nico Boven was.

De beminnelijke woorden op het graf van Henk Feldmeijer komen van zijn

Graf van de SS’er Henk Feldmeijer op de begraafplaats Esserveld, Groningen.

familie, want de meeste Nederlanders zullen er heel geheel anders over denken. In plaats van ‘in dierbare herinnering’ hadden ze liever ‘loop naar de duivel’ of zoiets op zijn grafsteen zien staan. Spierwit had die steen ook niet gehoeven, want de kleur valt te veel en te snel op tussen de donkere bomen van de begraafplaats Esserveld in Groningen.

Feldmeijer –  zijn achternaam begon oorspronkelijk met een V, maar zijn vader liet die veranderen – was een fascist, fanatiek lid van de Waffen-SS, oprichter en voorman van de Nederlandsche SS.

De verstandhouding met Reichsführer Heinrich Himmler en politiechef Hans Albin Rauter was uitstekend. Hoewel hij een vooraanstaand NSB’er was en leider van de Mussert-Garde, een paramilitaire organisatie die veel leek op de SS, liet hij nooit na om Mussert te kleineren.

Binnen de NSB kreeg de wis- en natuurkundestudent Feldmeijer geen aandacht van

Henk Feldmeijer.

Mussert als het over de SS ging, vandaar dat hij contact aanknoopte met de SS in Duitsland. Samen met kameraad Meinoud Rost van Tonningen – president van De Nederlandsche Bank – kwam de Mussert-garde van de grond. Van Himmler kreeg hij – zeer tegen de zin van Mussert, die zo dom was te denken dat de Duitsers hem de macht in Nederland zouden gunnen – in 1940 opdracht de Nederlandsche SS – later Germaansche SS – op te richten. Zo’n 25.000 Nederlanders tekenden voor die boevenbende, een groot deel daarvan belandde uiteindelijk in de Waffen-SS, waar er zo’n 6.000 sneuvelden.

Feldmeijer diende in Rusland en de Balkan, aan moed was geen gebrek, hij ontving het IJzeren Kruis 2e klasse. In 1943, terug in Nederland, was hij betrokken bij represailles op burgers, ze werden veelal geëxecuteerd na aanslagen door het verzet. Later kreeg hij het bevel over de Landstorm Nederland – een bijeengeraapte Waffen SS-divisie bestaande uit Nederlanders. In die functie werd hij op 22 februari 1945 bij Raalte door een Brits vliegtuig neergeschoten. Zijn dood was landelijk nieuws. De uitvaartplechtigheid vond plaats in Paleis Het Loo in Apeldoorn. De kist zonk weg boven die van zijn nicht Riemke Wolf.

Station Hombourg in België is sinds 1957 niet meer in gebruik. Tegenwoordig is het een walhalla voor treinliefhebbers. Er staan veel verouderde passagierswagons, goederenwagons en verroeste locomotieven.

Een museum is het niet, want elke kennisgeving over het materieel ontbreekt. Toch kunnen treinliefhebbers er hun hart ophalen. Misschien nog wel meer dan in een museum, want je kunt de wagons en locomotieven aanraken en sommige zelfs beklimmen.

Station Hombourg.

Station Hombourg is nu een restaurant. Je waant je in vervlogen tijden. De lijn stamt uit 1895 en verbond Chênée – bij Luik – met Blieberg, waar looderts vandaan kwam. Vlakbij het station is een tunnel die in 1914 gedeeltelijk werd opgeblazen door het Belgische leger. Dat gebeurde opnieuw op 10 mei 1940. In beide gevallen verhielpen de Duitsers de schade rap.

Tot 1989 was de lijn in gebruik voor militair vervoer, daarna werd het een nostalgische plek waar treinen roesten en nooit meer rijden.