REDCOM

16 April 1945 jaagt de 8th Canadian Hussars door Gelderland. Om 9 uur vallen ze de vliegbasis Deelen bij Arnhem aan. Sherman tanks en infanterie nemen het vliegveld binnen twee uur in. Hierbij komt 1 tankchauffeur om het leven en verliezen ze drie tanks, waarvan een door eigen vuur.

Op de Fliegerhorst Deelen namen de bevrijders 175 Duitsers krijgsgevangen, daaronder de commandant, Hauptmann Adolf Breves en zijn vriendin. Op de weg naar Hoenderloo deelden ze gul chocola en kauwgum uit aan de bevolking.

Deelen was sinds 1940 de thuisbasis van de staf van de 11e Gruppe van het 1e Nacht Jagd Geschwader (36 vliegtuigen) – de eerste groep was ondergebracht op de Fliegerhorst Venlo. De ruim 100 vliegtuigen van het NJG vielen geallieerde toestellen aan.

Na de oorlog werd het vliegveld een dump van het Canadese 1ste leger. Jeeps, vrachtwagens, motoren, tanks stonden er, een groot deel daarvan werd verkocht aan het Nederlandse leger, een deel verscheept naar Indonesië, de rest ging naar bedrijven die nog jarenlang rondreden in – vaak naar eigen believen herziene – Canadese legervoertuigen.

In 1947 was het opslagterrein leeg. Maar onder het maaiveld ligt tot op de dag vandaag voor tonnen aan oud ijzer, want wat ze niet verkochten schoven de Canadezen in een enorme kuil. Soms komt er uit die oude tijd nog wel eens iets omhoog, zoals dit Luftwaffe bord.

Ieder graf heeft een verhaal. Zeker dat van de 22-jarige verzetsstrijder Henk

Graf van Henk Manten, lid van de Binnenlandse Strijdkrachten op de begraafplaats Tolsteeg, Utrecht.

Manten. Zijn graf herinnert aan een onbezonnen, maar nu vergeten vuurgevecht, op 5 mei 1945 in het Utrechtse plaatje Westbroek. Manten verloor er zijn leven door een handgranaat. En hij was niet de enige die daar het leven liet.

Op de begraafplaats in Westbroek liggen zij die in het vuurgevecht sneuvelden. Manten ligt er niet, hij kreeg een graf in Utrecht met een Nederlandse helm erop.

Westbroek lag in 1945 in de Festung Holland. De Duitsers bliezen de dijken op, hierdoor was het dorp omringd door water. Toentertijd zat het boordevol evacués en ruim honderd Duitse soldaten van het 488ste bataljon verbindingstroepen. De Duitsers waren de bevolking behulpzaam met elektriciteit, de meeste dorpen waren daarvan verstoken.

Pisnijdig

5 Mei 1945. Het verzet fungeert onder de naam Binnenlandse Strijdkrachten (BS). In Westbroek ontwapenen ze moeiteloos de Duitse soldaten. Wat ze niet weten – of waar ze geen rekening mee hielden – de waarheid is nooit opgehelderd – is dat het bericht tot ontwapening – zeer tegen de zin van de opperbevelhebber van de BS, prins Bernhard – door veldmaarschalk Montgomery is afgeblazen. Het geallieerde hoofdkwartier vindt de Nederlandse BS’ers – terecht – ongeorganiseerd en wraaklustig.

So far, so good, maar dan maken de BS’ers een kapitale fout. Ze zetten drie Duitse officieren in de burgemeesterskamer van het gemeentehuis gevangen. Daar staat een telefoon die direct verbonden is met het 88ste Legerkorps in Bilthoven. Een van de officieren slaat alarm. De commandant in Bilthoven is pisnijdig over de ontwapening en vooral de gevangenneming. Om de officieren te ontzetten stuurt hij een gevechtsgroep van vijftig soldaten naar Westbroek.

Kogels

Op de grens met Achttienhoven, vlak bij het stokoude huis ‘Inde bonten Os’, breekt een hevig vuurgevecht los. Twee Duitse soldaten sneuvelen. Tegenvuur maakt een einde aan het leven van de verzetsstrijders Leendert van Dam en Willem de Kruijff. De BS’er Minne Bouma en de licht gehandicapte Jan Oudhof – die niets met het verzet te maken heeft – worden vastgebonden op een pantserwagen. Oudhof valt er af, een daarachter rijdende pantser verplettert hem. Bouma krijgt verderop de kogel.

In een boerderij langs de Kerkdijk vinden de moffen verzetsstrijder M. de Boom, hij zit

Het huis aan Kerkdijk 106 waar de Duitsers Manten en een kompaan met handgranaten opbliezen.

verstopt in de hanenbalken en sterft ter plekke. Even later dringen ze de woning aan de Kerkdijk 106 binnen, waar ze de verzetsstrijders Jaarsma en Henk Manten arresteren. Onder de divan vinden ze handgranaten. Buiten brengen ze beide mannen daarmee om het leven.

De laatste rustplaats van de overige BS’ers in het gevecht op de Kerkdijk in Westbroek.

Daarna jagen de moffen de bewoners van Westbroek uit hun huizen. Ten westen van de Kerkdijk breekt een nieuw vuurgevecht los. Twee burgers, Teunis van Keulen en Cees Smaling, sterven. Het vuur komt van een Duitse eenheid uit Maarssen die ter versterking is toegesneld. Hierna besluiten de Duitsers alle mannelijke bewoners af te voeren. Uiteindelijk gaan er twintig naar Bilthoven, vier sturen ze naar het Utrechtse Huis van Bewaring. Ze horen het gejuich van de bevolking op de Hessenweg in De Bilt waar de Canadezen bezig zijn met de bevrijdingsintocht. Een dag later openen Canadese soldaten hun cel en zijn ze eindelijk vrij.