REDCOM

In 2023 gaan we weer bemand naar de maan. Met 40.000 kilometer per uur schiet de Orbit-capsule straks door het heelal. De raket verbruikt  30 miljoen liter brandstof. En wat is het nut? Maanstenen rapen? Op de maan is het dor en ijskoud. Iedere levensvorm is er onmogelijk. Na de eerste menselijke voetafdruk van Neil Armstrong in 1969 hadden ze meteen moeten stoppen met reizen naar de maan.

21 juli 1969 – Neil Armstrong als eerste mens op de maan. Samen met Buzz Aldrin staat hij 2,5 uur op het maanoppervlak. Astronaut Michael Collins blijft achter in de commandomodule.

De komende maanreis kost dertig miljard dollar. Geld dat je beter kunt besteden aan het terugdringen van het broeikaseffect. Maar nee, wij willen altijd grenzen verleggen. Hoger, sneller en verder, daar gaat het om. Want in 2033 gaan we naar de planeet Mars. Het liefst heen en terug met een Deep Space Transport ruimteschip. NASA ontwikkelt deze missie samen met de ESA – Europa –Roscosmos – Rusland – JAXA – Japan – en de CSA – Canada. Commerciële partijen staat het vrij om zich aan te sluiten. De missies maken een eind aan het ISS-ruimtestation dat sinds november 2000 op een hoogte van 380 km rond de aarde cirkelt.

_

HET IS MOEILIJK VAN IETS TE ZEGGEN DAT HET ONMOGELIJK IS. WANT DE DROOM VAN GISTEREN IS DE HOOP VAN VANDAAG EN DE WERKELIJKHEID VAN MORGEN. (Robert H. Goddard – Amerikaans onderzoeker en uitvinder, grondleggers van de ruimtevaart.)

_

Samenwerking

Van de ruimteraces in de jaren vijftig en zestig – de Russen waren de eerste die in oktober 1957 de Spoetnik – een satelliet – in een baan rond de aarde brachten – is niets meer over. Samenwerking is nu het parool. Ook onze drie astronauten werkten eendrachtig samen met Amerikanen en andere nationaliteiten. Wie waren onze astronauten? Lodewijk van den Berg: Zeeuw en Amerikaans staatsburger verbleef in 1985 acht dagen in de ruimte. Wubbo Ockels ging – ook in 1985 – in de Spaceshuttle Challenger zeven dagen de ruimte in. Arts en wetenschapper André Kuipers maakte in 2004 en 2011 twee ruimtevluchten. Hij verbleef in totaal 204 dagen in de ruimte.

Sojoez-capsule waarin Andre Kuipers, samen met een Amerikaan en een Rus, in 2011 naar het internationaal ruimtestation ISS vloog.

Op aarde tollen we met een snelheid van 30 kilometer per seconde door het heelal. We draaien met zeven andere planeten om de zon. Ons zonnestelsel maakt deel uit van de Melkweg – een sterrenstelsel met meer dan 100 miljard sterren. De Melkweg is niet het enige sterrenstelsel er zijn een paar honderd miljard sterrenstelsels. En al die sterren hebben planeten, er zijn dus meer planeten dan sterren. Onlangs is de eerste planeet buiten ons Melkwegstelsel ontdekt. Te zien is hij niet maar wel te meten, we ontvingen röntgenstraling van deze expoplaneet. Zou er buitenaards leven zijn? Ik durf te wedden dat we het nooit vinden.

Van de 6600 satellieten die in een baan om de aarde zijn gebracht functioneren er nu nog zo’n 1200.

In tegenstelling tot al die reizen naar planeten zijn satellieten wel superhandig. Denk aan Galileo, een satelliet die het ons mogelijk maakt in de auto te navigeren. De Galileo-satelliet heeft ook een atoomklok, die klok loopt maximaal 1 seconde achter in 3 miljoen jaar! Of neem het door Nederland ontworpen Tropomi-meetinstrument dat op een hoogte van 824 kilometer de luchtkwaliteit overal op de aarde meet. Boeren kunnen met behulp van satellieten heel precies bepalen waar ze moeten sproeien en hoeveel mest er nodig is. Satellieten meten ook de dikte van de ijskappen en hebben de communicatie onnoemelijk verbeterd.

Vergeet ook niet de spin-off van de ruimtevaart: blusdekens, infrarood thermometers en airbags zouden zonder de ruimtevaart ondenkbaar zijn geweest.

Maquette huis van Johannes Post.

Op een autotocht door Drenthe passeer ik het dorp Nieuwlande. Daar kwam toch de grootste Nederlandse verzetsstrijder Johannes Post vandaan? Zou zijn huis er nog staan? Het dorp heeft een museum dat aan hem is gewijd. Daar krijg ik te horen dat het steeggie – boerderij met klein voorhuis en iets groter achterhuis – van de familie Post in 1948 is afgebrand. In het museum staat een goed gelijkende maquette van het huis.

De boerderij van de familie Post in Hollandscheveld.

Johannes Post, geboren op 4 oktober 1906 in de buurtschap Moscou, was het jongste en elfde kind van Trijntje Tempen en boer Jan Wolters Post. In 1910 verhuisde het gezin naar een boerderij aan het Zuideropgaande 154 in Hollandscheveld. Johannes valt al op jonge leeftijd op door zijn standvastigheid in principiële kwesties. Hij maakte zich hard voor het christelijk onderwijs en de vooruitgang van de veendorpen. Ook zijn broers Marinus en Henk kwamen terecht in het verzet. Alleen Henk, een dominee, zou de oorlog overleven.

Joden

In Nieuwlande was het leven voor buitenstaanders destijds bar. Onverharde straten, veengebieden en vooral bos, heel veel bos. Het is daarom niet vreemd dat Nieuwlande vol zat met onderduikers, voornamelijk Joden. Er wordt gezegd: enkele honderden. Na de oorlog krijgt het dorp de Israëlische onderscheiding Rechtvaardige onder de volkeren.

Bij het binnenrijden van Nieuwlande zie ik een bord dat verwijst naar een voormalig onderduikershol in het bos. En niemand verraadde die plek? Nee, in WOII was de bevolking hier sterk gereformeerd, over de onderduik hield ze de kaken stijf op elkaar. De economische crisis en meer nog de bezetting smeedt een sterke onderlinge vertrouwensband. Daarom vonden veel onderduikers uit West-Nederland hier een schuiladres.

In de gereformeerde kerk aan de Johannes Poststraat in Nieuwelande is onder de kansel nog altijd de onderduikersplek te zien waar Joodse onderduikers niet alleen persoonsbewijzen vervalsten maar ook briefkaarten en prenten drukten om het eten voor de onderduikers te kunnen betalen. De kruipruimte was ook het verblijf van de redactie van de illegale wekelijkse nieuwsbrief De Duikelaar.

Bij kaarslicht ‘waren we veertig uren met De Duikelaar bezig. En altijd gebukt omdat je er niet kon staan’ (uit Sporen van de oorlog, een uitgave van de Anne Frankstichting). Foto gemaakt in museum De Duikelaar, Nieuwlande.

Bestuur van de gemeente Oosterhesselen. Op de stoel rechts zit wethouder Johannes Post. (Foto uit museum De Duikelaar, Nieuwlande).

Monument van verzetsstrijder Frits Slomp in Heemse/Hardenberg.

Post was boer en wethouder van de gemeente Oosterhesselen. Hij verzet zich direct tegen de Duitsers. Maatregelen als de verplichte veeregistratie en paardenvordering wijst hij af. Ook is hij al gauw betrokken bij de verspreiding van de verzetskrant Vrij Nederland en knoopt contacten aan met Trouw, die andere verzetskrant. Via zijn broer Marinus, die boer is in Kampen en aan Joden onderdak biedt, zet hij in 1942 een landelijke liveline op voor Joden. Per tientallen haalt hij ze naar Nieuwlande. Hij werkt alleen samen met personen die hij voor 100 procent vertrouwt. Eén van hen is dominee Frits Slomp uit het Overijssels Heemse. Slomp begon zijn domineeschap in 1927 in Nieuwlande. In de oorlog was hij landelijk organisator van hulp aan onderduikers.

Gewapend verzet

In 1943 kiest Post voor het gewapend verzet. Aanleiding is de april/mei-staking tegen de gedwongen arbeidsinzet in 1943 die uitloopt op een bloedbad – 80 mensen gefusilleerd, 95 op straat doodgeschoten en 400 ernstig gewond. Daarna richt Post de eerste Nederlandse gewapende verzetsgroep op, de KP Nieuwlande. De groep maakt jacht op extra voedsel- en kledingbonnen voor onderduikers. Ze overvallen de uitleenbureaus in Sleen, Zweeloo, Oosterhesselen en Nieuweroord. De Duitsers doen invallen in Nieuwlande en omgeving. Johannes en zijn gezin vluchten. Uiteindelijk valt het gezin uit elkaar en leeft, ieder apart, op onderduikadressen. Wonderwel overleven ze de oorlog.

Broer Marinus ontkomt IN 1943 ternauwernood aan de Sicherheitspolizei. Maar zijn vrouw komt terecht in Kamp Vught waar ze het Bunkerdrama overleeft. Jan, zijn zoon, overleeft concentratiekamp Dachau.

Graven op de Eerebegraafplaats in Bloemendaal.

Het einde voor Johannes komt in juli 1944. Bij een mislukte KP-overval in Haarlem, in zijn opdracht uitgevoerd, grijpen de Duitsers verzetsstrijder Jan Wildschut. Hij verdwijnt in het Huis van Bewaring aan de Weteringschans in Amsterdam. Post wil hem bevrijden. Martinus wijst de actie af. Te gevaarlijk. Post zet door. Hij gebruikt daarvoor Jan Boogaard, een Nederlandse SS-bewaker die aan de KP-ploeg toegang moet verlenen. Boogaard verraadt de boel. De volgende dag, 16 juli 1944, wordt Johannes Post in de duinen van Overveen gefusilleerd, hij is 37 jaar. Henk Post, predikant in Rijnsburg, duikt met zijn gezin onder. Hij overlijdt in 1982. In 1947 volgt de executie van Boogaard.

Op 23 oktober 1944 grijpen de Duitsers per toeval Marinus Post – hij ziet een wagen vol Duitse soldaten en er breekt een vuurgevecht uit. Ze grijpen hem maar hij houdt stijf zijn mond, vertelt zelfs niet zijn naam. Dat ze ‘de terrorist’ Post te pakken hebben, weten ze niet. Op 17 november 1944 executeren ze hem in Alkmaar onder de naam Hubertus Ham, die naam staat op zijn vervalst id-bewijs. Johannes en Marinus krijgen na de oorlog een graf op Eerebegraafplaats in Bloemendaal.

Modeltreinen zijn altijd een grote liefde van mij geweest. Maar veel verder dan een prutserig modelbaantje ben ik nooit gekomen. De ruimte, de kosten, de te hoog gestelde eisen – het moet wel echt lijken – hebben mij altijd parten gespeeld. Dat belemmert mij niet om een speelgoedwinkel binnen te lopen en mij te vergapen aan het rollend materieel op HO of een andere spoorbreedte. Van een echte spoorbaan zal het nooit meer komen. Gelukkig heb je nu computertreinspellen die een heel realistisch beeld geven.

De historie van de mini spoorbaan gaat ver terug. In 1891 kwam Märklin voor het eerst met een op schaal gemaakte spoorbreedte en daarbij behorende treintjes. Schaal HO – spoorbreedte 16,5 mm, materieel 1:87 – kwam in de jaren dertig van de vorige eeuw. Het is sublieme techniek in het klein. De treintjes van het eerste uur zijn nu veel geld waard.

Tegenwoordig zijn er zes spoorschalen. Spoor Z is de kleinste – rails met een afmeting van 6,5 mm, het materieel in de verhouding 1:220. Spoor II is een knoeperd – spoor met een breedte van 64 mm breed en het materieel in de verhouding 1:22,5. Zo’n baan is leuk in een tuin.

Modeltreinen werden al snel erg populair. Wie geen geld had om er een te kopen bouwde ze zelf. De gebroeders Timperley uit ’s-Graveland bouwden in 1911 150 locomotieven en dertig rijtuigen van luciferdoosjes, hout en karton. De verzameling is nog volledig intact en staat in het Spoorwegmuseum in Utrecht.

Eind oktober is er weer een modeltreinenbeurs in de Jaarbeurs in Utrecht. Op Eurospoor 2021 kun je je hart ophalen aan banen en modellen. Zie: https://www.jaarbeurs.nl/agenda/eurospoor-2021-het-grootste-modelspoorevenement-van-europa