Alles verandert bliksemsnel
De wereld is in nauwelijks 20 jaar totaal veranderd. Internet is de nieuwe Werkelijkheid geworden. Ruim 100 jaar geleden brachten telegraaf, telefoon, stoomboot, en trein, later het vliegtuig ons vooruit. Het ging snel, maar nooit zo snel als nu.
Onze wereld is veranderd in een dorp. Financiën, handel en industrie zijn uitgegroeid tot een georganiseerde productieketen. In dit ‘werelddorp’ met 7 miljard inwoners draait het om globalisering: het openstellen van grenzen voor de gemakkelijke verplaatsing van goederen en diensten.
Die ontwikkeling gaat razendsnel. Alleen een crisis, recessie of oorlog kan er een eind aan maken. Maar zijn de puinhopen aan de kant geschoven dan draait alles gewoon weer door en wellicht nog sneller dan voorheen.
Op deze site wil ik de veranderingen in de wereld volgen. Niet zoals een krant of tijdschrift doet, maar door alleen datgene eruit te pikken wat ik belangrijk vind.
Nederland in WO 1 nu gratis te lezen. Het boek verscheen in 2014.
Nederland in wo1
Harry Mulisch: ‘Doodgaan is niks voor mij’
Er zijn schrijvers en GROTE SCHRIJVERS. De tien jaar geleden overleden Harry Mulisch was één van de allergrootste schrijvers. Zijn oeuvre staat op één lijn met dat van andere hele grote schrijvers, zoals Dostojevski en Hemingway. Zijn boeken bieden het beste wat kunst teweegbrengt: de verklaring van de wereld.
Graf van Harry Mulisch op begraafplaats Zorgvlied in Amsterdam.
Op 30 oktober 2010 vernam ik het nieuws van zijn heengaan op een parkeerplaats in Duitsland. Meteen moest ik denken aan een Koninginnedag in de jaren negentig in druk Amsterdam waar ik hem zag lopen op het Leidseplein. Gestoken in een spierwit pak vormde hij een dissonant met al die T-shirts en spijkerbroeken. Langzaam schreed hij door de massa die als door onzichtbare hand gedreven commentaarloos uiteen week. Aan zijn ogen zag ik dat hij genoot van de zwijgende adoratie.
Tien jaar na zijn dood verkopen nog altijd De aanslag en De ontdekking van de Hemel goed wat jammer is, want Mulisch schreef zo veel meer en elk boek is een juweel. Het zijn vooral de romans die Mulisch faam gaven. Zijn toneelstukken zijn ook niet slecht maar werden slechts enkele malen opgevoerd. In de jaren zeventig was hij gek op het spelen met woorden waaruit gedichten ontstonden. Mulisch torende ver uit boven die twee andere Nederlandse auteurs: Willem Frederik Hermans en Gerard Reve. Wie zijn boeken leest krijgt het gevoel dichter bij de wereld te staan. Op zijn begrafenis doorbrak een regenboog de grauwe lucht. Een teken van kleurig licht, alsof Mulisch de rouwenden hiermee duidelijk wilde maken: ‘Dat is gewoon niks voor mij, doodgaan.’
Winsum, de dood in de mist
Een lichte bobbel in de provinciale weg in het Groningse Ranum nabij Winsum. Voor- en achterkant van de auto veren kort op. Zojuist passeerde ik de plek waar ooit een onbeveiligde spoorwegovergang was. Op 16 oktober 1940 vond hier een rampzalig spoorwegongeluk plaats waarbij dertien personen het leven lieten.
De allang verdwenen spoorlijn was in 1922 een aftakking van het enkelspoor Groningen-Roodeschool en verbond Winsum met Zoutkamp. De vertakking stond bekend als de Marnelijn.
De graven van de omgekomen te werk gestelden door het treinongeluk bij Ranum.
Die onzalige ochtend hing er mist boven de uitgestrekte weilanden. In alle vroegte vertrok er een bus uit Groningen, vol met werklozen die te werk waren gesteld bij de inpoldering van De Slikken, helemaal boven Westernieland. Rond zeven uur botste de bus in Ranum op de trein en werd door de klap doormidden gesneden. De doden kregen een graf op de Zuiderbegraafplaats in Groningen. Een monument bij De Slikken herdenkt het ongeluk, het is zo’n beetje het laatste monument van het land.
Het was niet het enige spoorwegongeluk bij Winsum. Op 25 juli 1980 zorgde de mist voor een vreselijke aanrijding tussen twee treinen waarbij negen doden vielen. Ook op 2 april 2014 hing er mist. Bij Winsum reed een auto op een trein met dodelijk gevolg voor een 67-jarige automobilist uit Adorp.
Het monument op De Slikken bij Westernieland.
Duitsekampweg Wolfheze, herinnering aan Duits interneringskamp uit WO 1
Even ruim 100 jaar terug.
Tegen het einde van de Eerste Wereldoorlog kwamen er steeds meer Duitse deserteurs naar Nederland. In 1917 werd er daarom een interneringskamp voor Duitse soldaten in Wolfheze gebouwd.
De Duitse krijgsgevangenen gingen in Nederland naar zes kampen, onder meer in Hattem
Duitsekampweg in Wolfheze, rechts lag het interneringskamp.
en Wolfheze. In Wolfheze herinnert de Duitsekampweg aan de plek waar het Duitse interneringskamp stond. Het terrein was vijfendertig hectare groot. In 1917 moesten ‘de zware wortels van een omgekapt bos nog verwijderd worden, zonder machines daar deze niet ter beschikking waren’ (Arnhemsche Courant). Binnen zes weken was dit werk door de soldaten geklaard en werd het kampterrein ingericht als akker- en tuinbouwbedrijf. In 1918 was het volop in bedrijf.
‘Kriegsgefangenenlager Wolfheze’ was een keurig kamp, gebouwd voor ruim tweeduizend krijgsgevangenen. Zoveel kwamen er nooit, hun aantal bleef steken bij ruim 700, vooral soldaten uit de lagere rangen. De hogere echelons werden tot in de verre omgeving ondergebracht in pensions en hotels, ze kwamen er wel voor de ontspanning. Alle materialen, van het hout voor de barakken tot de keukenbenodigdheden, kwamen per trein uit Duitsland. Behalve landbouwproducten leverde het kamp houten meubels. Die waren niet bestemd voor Nederland, maar voor de woningen van militairen in Duitsland.
In het kamp stonden zo’n zestig grijs gekleurde barakken met daaromheen moestuinen en aardappelvelden. ‘Alle woonzalen zijn schoon en ruim’, aldus de Arnhemsche Courant. ‘Er zijn een biljartzaal, een kantine en een ziekenzaal en er hangen eenvoudige, aardige katoenen gordijntjes voor de vensters, op de tafels staan mandjes met heide en aan de muren hangen eenige goede reproducties van de keizer. Voor de officieren is er een casino, een theaterzaal en een bioscoop, die ook op bezoek uit de omtrek rekenen mag.’
In Wolfheze vierden de Duitsers op zaterdag 31 augustus 1918 ‘in jubelstemming’ de verjaardag van Wilhelmina. Om de feestvreugde te verhogen schonk het Keizerlijk Gezantschap in Nederland elke geïnterneerde soldaat één gulden, vier glazen bier en vier sigaren. De zondag na Koninginnedag werd er gesport tegen bewoners van andere Duitse interneringskampen. Daarbij werden geldprijzen verdeeld van honderd gulden de man.
Hauptmann Brill, de kampcommandant van Wolfheze, gaf er een lezing over gymnastiek waarin, geheel naar de tijdgeest, hoog opgegeven werd van de nationalistische ideeën van Turnvater Friedrich Ludwig Jahn. Na afloop klonk er applaus, niet alleen van de soldaten, maar ook van de eregast, de Hollandse gebiedscommandant Van Eelders die alle festiviteiten bijwoonde. Plechtig zongen de soldaten behalve Heil dir im Siegerkranz ook het Wilhelmus, waarna een driewerf hoera weerklonk voor Wilhelmina.
In 1919 gingen alle soldaten terug naar huis, daarna werd het kamp ontmanteld. Wie meer wil weten over het kamp leest het relaas van de amateurhistoricus Ulbe Anema uit Wolfheze in de Gelderlander: https://www.gelderlander.nl/arnhem-e-o/hoe-wolfheze-aan-zijn-duitsekampweg-kwam~a777a9cb/